جداکننده

سیستم اقتصادی غالب دنیای مدرن امروز ما از نوع خطی است. اقتصاد خطی یعنی انسان مواد را از طبیعت استخراج کرده، به محصول تبدیل می کند و پس از استفاده، آن را به عنوان زباله دور می ریزد. پس ما یک خط تبدیل مواد اولیه به پسماند را داریم با رویکرد برداشت نامحدود مواد از طبیعت و انتقال نامحدود پسماند و آلودگی به محیط زیست!

اقتصاد خطی یک مدل سنتی است که در طول انقلاب صنعتی، بدون در نظر گرفتن محدودیت منابع و اثرات منفی زیست محیطی به وجود آمد و در آن زمان، به حداکثر رساندن تولید و سود با هدف رشد اقتصادی مد نظر بوده است.

در اقتصاد خطی مواد هیچگاه به چرخه تولید یا استفاده مجدد باز نمی گردند و این موجب آسیب ها و پیامد های جبران ناپذیری به زندگی انسان ها، جانوران و گیاهان می شود.

مصرف بالای انرژی و آب، تخریب اکوسیستم شامل اقیانوس ها و دریاها، از دست دادن تنوع زیستی، انتشار مواد سمی و گازهای گلخانه ای، بحران های آب و هوایی و افزایش مصرف گرایی از جمله مشکلاتی هستند که اقتصاد خطی در حوزه محیط زیست ایجاد می کند.

اقتصاد خطی یک مدل ناپایدار است که منسوخ شده و نقطه مقابل آن اقتصاد چرخشی (دایره ای) یا پایدار است. سبک اقتصاد چرخشی محیط زیست را حفظ می کند؛ الگوی آن از طبیعت گرفته شده و شبیه به آن عمل می کند؛ مبتنی بر کاهش پسماند، استفاده مجدد و بازیافت است؛ همه چیز تا زمانی که به پایان عمر مفید خود برسند، با ارزش هستند؛ منابع تا حد امکان در چرخه تولید نگهداری می شود و زباله های تولید شده می تواند به عنوان مواد خام صنایع دیگر استفاده شود.

شاید به نظر برسد که اقتصاد دایره ای محدود به مدیریت پسماندها می شود؛ اما اینطور نیست. روش اقتصاد دایره ای می تواند در تمام چرخه عمر یک محصول از طراحی و تولید گرفته تا توزیع و دفع استفاده شود. بطور مثال نوآوری در تولید محصولات ارگانیک، با کیفیت تر یا ایمن تر به عنوان یکی از راه حل های اقتصاد چرخشی هم باعث سلامت مصرف کنندگان می شود و هم موجب دوام بیشتر آن محصولات و ماندن در چرخه مصرف شده که به حفظ محیط زیست نیز کمک می کند.

حرکت از اقتصاد خطی به سوی اقتصاد چرخشی علاوه بر کاهش اثرات منفی زیست محیطی، موجب تقویت بخش های مختلف اقتصاد و افزایش اشتغال نیز می شود و شامل منافع اجتماعی و اقتصادی بسیاری است.

از مزایای آن برای کسب و کارها، می توان به کاهش هزینه ها بدلیل نیاز کمتر به مواد اولیه، توسعه فناوری و ایجاد فرصت های جدید برای افزایش سود و ارتباط قوی تر با مشتریان اشاره کرد.

ایتالیا، فرانسه، آلمان و هلند از کشورهای پیشرو در توسعه اقتصاد چرخشی هستند. طبق گزارش بنیاد توسعه پایدار ایتالیا در سال 2020، این کشور از نظر دستیابی به اقتصاد دایره ای در جایگاه های برتر اروپا قرار می گیرد. قانون بودجه این کشور امکان ایجاد یک صندوق سرمایه گذاری عمومی را برای گسترش پروژه های نوآورانه در زمینه پایداری، اقتصاد دایره ای، گردشگری پایدار، کربن زدایی و کاهش تغییرات آب و هوایی فراهم کرده است. بر اساس گزارش سالانه شبکه اقتصاد دایره ای (CEN)، ایتالیا جایگاه خود را به عنوان اقتصاد دایره ای پیشرو در اروپا در سال 2023 حفظ کرده است.

فرانسه نیز اولین کشوری است که شاخص اجباری تعمیرپذیری محصولات الکتریکی و الکترونیکی را معرفی کرده است. شرکت ها در فرانسه ملزم به استفاده مجدد، اهدا یا بازیافت محصولات فروخته نشده خود هستند. این کشور در سال 2020 قانون مبارزه با پسماند را با هدف پیشگیری از تولید زباله و جلوگیری از اسراف، همچنین تبدیل مدل اقتصاد خطی به اقتصاد دایره ای تصویب کرد. یکی از اهداف مندرج در این قانون، حذف تدریجی بسته بندی های پلاستیکی یکبار مصرف تا سال 2040 است.

آلمان بدلیل برنامه‌های موثر در زمینه تفکیک زباله و بازیافت که به اقتصاد دایره‌ای آن کمک می‌کند، شهرت خوبی دارد.

کشور هلند هم از طریق اجرای راه حل های اقتصاد چرخشی در زمینه هایی مانند ساخت و ساز و مدیریت زباله تصمیم دارد تا سال 2050 به کشوری تبدیل شود که اقتصاد آن 100% چرخشی است.